Levensbeschouwelijke vorming en de pedagogische opdracht van de school: Over levensbeschouwelijke identiteit en religieuze volwassenheid

Abstract

In de discussie over onderwijs en levensbeschouwing speelt de notie van identiteit een belangrijke rol. Enerzijds wordt levensbeschouwing zelf vaak begrepen in termen van identiteit, en één van de vragen voor levensbeschouwelijk onderwijs is hoe scholen hun identiteit het beste kunnen vormgeven en tot uitdrukking kunnen brengen. Maar ook de vormingstaak van levensbeschouwelijk onderwijs wordt vaak in termen van identiteit vervat, namelijk als de vraag hoe onderwijs kan bijdragen aan de levensbeschouwelijke identiteitsvorming van kinderen en jongeren. Het begrip identiteit heeft enerzijds te maken met processen van identificatie. Het hebben van een bepaalde identiteit betekent dat iemand zich ergens mee identificeert of, alledaagser gezegd, zich deel voelt van een bepaalde (levensbeschouwelijke) traditie. Identiteit heeft anderzijds te maken met identificeerbaarheid. Dit betekent dat iemand met een bepaalde identiteit als zodanig door anderen geïdentificeerd kan worden. In beide gevallen heeft identiteit te maken met verschil. Wie een bepaalde identiteit heeft, als groep of als individu, verschilt daarmee van anderen die die identiteit niet hebben. Ofschoon identiteitsvorming en identiteitsvinding belangrijk zijn voor levensbeschouwelijk onderwijs, zowel vanuit het perspectief van levensbeschouwelijke tradities als vanuit het perspectief van kind en jongere, wil ik in deze korte bijdrage op een wat andere manier naar de relatie tussen de school, de pedagogische opdracht van de school, het vraagstuk van de vorming en de positie van levensbeschouwing daarin kijken. Mijn observaties zijn niet bedoeld om met anderen van mening te verschillen, maar om een wat andere invalshoek aan het palet toe te voegen.